خلاصه کتاب روش تحقیق نظری در علوم اجتماعی هوشنگ نایبی

«روش تحقیق نظری در علوم اجتماعی» نوشته ترز ال. بیکر، ترجمه و اقتباس از دکتر هوشنگ نایبی (۱۳۳۹)، برای دانشجویان دوره کارشناسی در رشته های علوم اجتماعی و انسانی تنظیم شده‌ است. سه بخش اول کتاب برای درس سه واحدی روش تحقیق نظری است و بخش آخر برای روش تحقیق عملی و مطالعه آزاد می‌تواند سودمند باشد.

این کتاب حاصل سال‌ها تدریس روش تحقیق، تجربه انجام تحقیقات اجتماعی متعدد و تبادل نظر با اساتید و محققان اجتماعی و سود جستن از توصیه‌های آن‌ هاست. از مهم‌ترین ویژگی‌های این کتاب تلفیق تشریح روش‌ها و فنون تحقیق با نمونه و مثال‌های فراوانی از تحقیقات سایر پژوهندگان است. همان‌گونه که بیکر خود در «دیباچه» کتابش تأکید می‌کند، «مطالعه دقیق شیوه پیشبرد تحقیقات و یافته‌های آن‌ها همانا کلید درک روش و فنون تحقیق اجتماعی … است»، ارائه مثال در مورد هر روش و شیوه تحقیق، تشریح روش‌های تحقیق را از حالت انتزاعی و خشک و بی‌روح بیرون آورده، خواننده را در جریان عمل تحقیقات گوناگون قرار می‌دهد و بدین‌سان او با ملاحظه تحقیقات پژوهشگران به نحو بهتری با پیچیدگی و نحوه کار تحقیق آشنا شده، در انجام تحقیق اجتماعی تبحر می‌یابد.

کتاب به چهار بخش هم‌بسته تقسیم شده است.

بخش اول به معرفی مبانی تحقیق اجتماعی اختصاص دارد: روش‌های اصلی تحقیق اجتماعی، شماری از تحقیقات کلاسیک و ویژگی‌های تحقیق علمی اجتماعی.

در بخش دوم طرح تحقیق مطرح می‌شود: اجزای طرح تحقیق، نحوه تحقیق‌پذیر کردن موضوعات، مفاهیم و عملیاتی کردن و سنجش آن‌ها، مقیاس‌ها و شاخص‌های اجتماعی، نحوه انتخاب موردها (افراد) تحقیق و نمونه‌گیری.

بخش سوم به تشریح مبسوط روش‌های تحقیق پیمایشی و تحلیل داده‌های موجود (تحلیل محتوا، …) اختصاص دارد.

در بخش چهارم تحلیل داده‌ها به میان می‌آید: دسته‌بندی و تنظیم داده‌ها، پردازش کامپیوتری، تحلیل جداول یک متغیره، دو متغیره و چند متغیره.